Het Forum Romanum (Latijns voor Romeins marktplein)in Rome was in de oudheid het centrum van Rome. Het forum was in de gloriedagen van het Romeinse Rijk zowel het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van de stad.

In de Archaïsche tijd(10e eeuw - 8e eeuw v.C.)Begint men met het bouwen van Forum Romanum.

Na de regering van de Severische keizers brak de Romeinse crisis van de 3e eeuw uit, die grote invloed had op de verdere geschiedenis van het rijk en de stad. Gedurende vijftig jaar werd er vrijwel niets meer gebouwd. Pas nadat Diocletianus rond 284 de orde had hersteld, kwamen er weer nieuwe bouwactiviteiten. Dit was ook nodig, want in 283 woedde een grote brand op het Forum die veel gebouwen beschadigde en de Basilica Julia en Curia Julia verwoestte. Diocletianus liet beide gebouwen in hun oude luister herbouwen. Hij bouwde een nieuwe rostra tegenover de Tempel van Caesar en liet op de oude rostra bij de curia vijf erezuilen oprichten. Langs de zuidelijke rand van het plein werden vervolgens nog zeven zuilen gebouwd. In de late oudheid werd op het forum nog regelmatig een eremonument toegevoegd, maar niet meer grote schaal. De antieke bouwwerken werden als symbool van de grootsheid van het rijk met respect behandeld en regelmatig onderhouden en gerepareerd. In de jaren 360 vond er nog een opmerkelijke restauratie op het forum plaats; de stadsprefect Vettius Agorius Praetextatus ging in tegen de tijdgeest van het opkomende christendom en was nog een vereerder van de oude Romeinse godsdienst. Na een grote brand liet hij de Porticus van de twaalf goden nog eenmaal herbouwen. Aan het begin van de vijfde eeuw woedde er weer een grote brand op het forum, mogelijk tijdens de inval van de Gothen onder Alarik I in 410. De Basilica Aemilia werd hierbij verwoest, maar werd in de jaren daarna nog gedeeltelijk herbouwd.

Middeleeuwen en renaissance

Na de val van het West-Romeinse Rijk veranderde er de eerste eeuwen niet veel op het forum, dat nog steeds door de inwoners van Rome werd gebruikt. In de tweede helft van de 6e eeuw werd de kerk van S. Maria Antiqua op het terrein naast de Tempel van Castor gebouwd. In 608 werd op het plein van het forum het laatste nieuwe monument ingewijd, de Zuil van Phocas, hoewel deze zuil waarschijnlijk al enkele eeuwen eerder door Diocletianus was opgericht.

Gedurende de middeleeuwen had de sterk uitgedunde bevolking van Rome niet meer de middelen om de antieke gebouwen op het forum te onderhouden en de meeste bouwwerken vervielen tot ruïnes. De Tempel van Antoninus Pius en de Curia Julia werden omgebouwd tot een kerk en bleven zo van dit lot bespaard. De Boog van Septimius Severus diende als voorportaal van een andere kerk en bleef daardoor ook behouden. Een aantal aardbevingen, met name die van 847, brachten grote schade toe aan de verlaten gebouwen en het kostbare marmer en ijzer werd uit de ruïnes verwijderd om in nieuwe gebouwen hergebruikt te kunnen worden. Vooral in de renaissance was dit een normale zaak en in dit tijdperk verdwenen de meeste antieke gebouwen. Hooguit hun fundering of een paar losstaande zuilen bleven bewaard. Gedurende de eeuwen vormde zich een grote laag puin en aarde over de restanten, die daarna vrijwel geheel onder de grond verdwenen. Het forum veranderde langzaam in een weiland waarop boeren hun koeien tussen de laatste antieke resten lieten grazen. Het kreeg destijds de bijnaam Campo Vaccino, het koeienveld.

Kaart Italië

kaart Forum Romanum